• Het Decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017, artikel 56, § 2.
Situering
Het RUP omvat het gebied tussen de Koopvaardijlaan en de spoorweg Gent-Eeklo die hier een brede bocht maakt richting station Gent – Dampoort. Het gebied huisvest een aantal grote bedrijvensites en woningen langs Afrikalaan en rond de Scandinaviëstraat.
Aanleiding
Met het nieuwe RUP willen we uitvoering geven aan de beleidslijnen uit Ruimte voor Gent – Structuurvisie 2030 (2018). Doelstelling voor de omgeving van de Afrikalaan is de beoogde transformatie van deze economische zone naar een nieuw stadsdeel mét (efficiënt benutte) ruimte voor eigentijdse bedrijvigheid en een verweving met wonen.
Het huidig planningskader biedt onvoldoende mogelijkheden om deze geplande ontwikkeling op te vangen. Ten westen van de Afrikalaan is op vandaag enkel industrie toegestaan. Deze gewestplanbestemming is al enkele decennia oud en dateert nog uit de tijd dat het gebied deel uitmaakte van de havenontwikkeling ten noorden van Dampoort. Het BPA Afrikalaan (1991) regelt de bestemming en inrichting van het deel ten oosten van de Afrikalaan. Ook dit BPA is al enkele decennia oud. De gedetailleerde bestemmings- en inrichtingsvoorschriften zijn duidelijk achterhaald. Met het nieuwe ontwikkelingskader vindt het gebied aansluiting bij de plangebieden in de onmiddellijke omgeving (RUP Dampoort, RUP Oude Dokken). Met dit RUP willen we bovendien een kader bieden voor de masterplanprocessen die de transformatie van het gebied zullen begeleiden. Centraal in het plangebied bevindt zich een Seveso - inrichting (nv Christeyns). Het nieuwe ruimtelijk uitvoeringsplan biedt het juridisch kader om de Seveso - activiteiten van dit bedrijf te begeleiden, en dit na een uitgebreide analyse van de ruimtelijke veiligheid.
Voorafgaand proces tot aan het voorontwerp (2015 – 2023)
De procesnota geeft een uitgebreid overzicht van het proces.
De voorbereiding van dit planinitiatief startte in 2015. Het ontwerpend stedenbouwkundig onderzoek omgeving Afrikalaan (Buur, Traject, Ecorem, Rebel, 2017) werkt een eerste reeks scenario’s met ruimtelijke mogelijkheden voor het gebied uit. De scenario’s zijn teruggekoppeld met de aanwezige bedrijven in het gebied. De krachtlijnen van deze eerste, verkennende studie zijn door het college van burgemeester en schepenen goedgekeurd in zitting van 26 januari 2017. In 2019 is bijkomend, typologisch onderzoek gevoerd naar de uitwerking van het grondgebonden wonen binnen het RUP Afrikalaan.
Beide studies dienen – samen met een hele reeks andere beleidsplannen en juridische kaders – als input voor de startnota. Tegelijk met het RUP is ook gestart met de opmaak van een planmilieueffectenrapport of plan-MER. Het college van burgemeester en schepenen keurde op 25 juni 2020 de startnota goed. In diezelfde zitting heeft het college van burgemeester en schepenen kennis genomen van de samenstelling van het planteam, zoals beschreven in de bijhorende procesnota.
De startnota is vervolgens voor advies voorgelegd aan verschillende instanties, zoals het decreet dat voorschrijft. Om de veiligheidsrisico’s van de aanwezige Seveso-inrichting in te schatten, is gestart met de opmaak van een ruimtelijk veiligheidsrapport (RVR). De startnota is ruim bekendgemaakt. De formele raadplegingsperiode liep van 14 september 2020 tot en met 12 november 2020. Op 14 oktober 2020 organiseerde Stad Gent een participatiemoment. De scopingnota vatte de resultaten van de raadplegings- en adviesperiode samen en gaf aan hoe we ermee aan de slag konden. De scopingnota toonde daarbij aan op welke wijze we het verder onderzoek - ook en vooral naar de milieueffecten van het planvoornemen – zouden voeren. Het College van Burgemeester en Schepenen keurde de scopingnota goed op 1 april 2021.
Na de scopingnota is de nodige tijd genomen om het onderzoek verder uit te werken. Om onze ambitie rond samenwerking en co-creatie kracht bij te zetten, heeft Stad Gent de eigenaars/lasthebbenden van de drie projectgebieden (met name de Spie, Kaap – Triferto en MB-Hedin) de kans geboden een masterplan uit te werken. De methodiek van deze werkwijze is beschreven in de procesnota. Belangrijk is dat de masterplannen telkens vertrokken zijn van de krijtlijnen uit de start- en scopingnota. De masterplannen zijn intensief begeleid door een kernteam van stedelijke diensten. De ontwerp masterplannen zijn telkens besproken op de stedelijke begeleidingsgroep die ook het RUP begeleidt, de gecoro én de kwaliteitskamer. De tussentijdse resultaten van het MER en RVR – onderzoek zijn geïntegreerd in het masterplan. Op geregelde tijdstippen vond overleg plaats met andere, betrokken overheden, zoals de Administratie Wegen en Verkeer en het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (Vlaio) in het kader van de onderhandelingen om te komen tot een brownfieldconvenant. We laten het college van burgemeester en schepenen kennis nemen van de resultaten van elk masterplan met de bedoeling om de daarin vervatte stedenbouwkundige richtlijnen te gebruiken voor de verdere uitwerking van het voorontwerp. Voor het masterplan Kaap-Triferto is dat gebeurd in zitting van 9 maart 2023. Het masterplan Spie en het masterplan MB_Hedin zijn voorgelegd in zitting van 6 juli 2023.
De masterplannen worden in een verdere fase van het RUP hernomen en uitgediept om dan – binnen de schoot van het nieuw wettelijk kader – als basis te dienen voor het afleveren van de omgevingsvergunningen. De masterplannen zijn in dat opzicht géén eindproduct maar eerder een proces of traject om de samenhang en de gestage voortgang van een gebiedsontwikkeling te bewaken.
Parallel met de masterplanprocessen is verder onderzoek gebeurd naar de milieueffecten van het planvoornemen (plan-MER) én de ruimtelijke veiligheidsrisico’s (RVR). De resultaten van beide onderzoeken zitten vervat in het ontwerp.
Daarnaast is ook intensief onderzoek verricht naar de impact van het planvoornemen op de mobiliteit op en rond de Afrikalaan. Hiervoor is meermaals overlegd met de wegbeheerder.
In besloten vergadering van 11 maart 2022 heeft het college van burgemeester en schepenen een addendum aan de intentieovereenkomst van 2012 tussen de NV Christeyns en de Stad Gent goedgekeurd. De afspraken die in deze overeenkomst met het betrokken bedrijf zijn gemaakt, werken door in het ontwerp van RUP.
In 2021 is een onderzoek gestart naar de mogelijkheden om de woonkwaliteit en duurzaamheid van de appartementsgebouwen aan de Scandinaviëstraat te verhogen. De conceptstudie ‘woonblokken Scandinaviëstraat’ is op 28 maart 2024 voorgelegd aan het college van burgemeester en schepenen. De resultaten van de ontwerpstudie zitten vervat in het ontwerp.
De resultaten van de raadplegings- en adviesperiode uit 2021, het onderzoek naar de milieueffecten – inclusief de mobiliteit op en rond de Afrikalaan – en de ruimtelijke veiligheidsrisico’s, de resultaten van de masterplanprocessen, de studie rond de Scandinaviëblokken en het addendum aan de overeenkomst met Christeyns, werken door in het ontwerp. De resultaten van zowel de masterplannen als de overeenkomst met Christeyns doen evenwel géén afbreuk aan de neutrale positie en onpartijdige houding van de Stad Gent als plannende overheid.
Proces van voorontwerp naar ontwerp
Het college van burgemeester en schepenen keurde op 19 oktober 2023 het voorontwerp goed. Na de goedkeuring van het voorontwerp volgde een tweede raadplegings- en adviesperiode.
Het voorontwerp is voor advies overgemaakt aan de gecoro en de door de Vlaamse regering aangeduide adviserende instellingen en administraties. Op 5 december 2023 is met alle instanties de plenaire vergadering gehouden. De aanwezige adviesinstanties brachten ter zitting mondeling advies uit of gaven een toelichting over het eerder uitgebrachte schriftelijke advies. Het verslag van de plenaire vergadering bevat enerzijds de weergave van het verloop van de vergadering en een samenvatting van alle opmerkingen van de verontschuldigde en aanwezige adviserende instanties en anderzijds alle uitgebrachte schriftelijke adviezen. Dit verslag werd verstuurd op 9 december 2023. Artikel 2.2.20 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt dat eventuele reacties op het verslag binnen 14 dagen na ontvangst van het verslag kunnen worden bezorgd aan het college van burgemeester en schepenen door de instanties die effectief aanwezig waren op de plenaire vergadering. Binnen de wettelijk vastgestelde termijn werden geen opmerkingen ontvangen op het verslag van de plenaire vergadering.
Tijdens de plenaire vergadering stelden de Gecoro, het Agentschap Ondernemen en het Agentschap Wegen en Verkeer een aantal belangrijke voorwaarden aan de verdere uitwerking van het RUP. Infrabel bracht een ongunstig advies uit omdat het voorontwerp RUP té weinig rekening hield met de mogelijke aanpassing van de spoorweginfrastructuur.
De Gecoro acht het niet wenselijk om tot een verweving van functies over te gaan in de nabijheid van een Seveso-inrichting en maakt dan ook voorbehoud van de geplande bestemmingswijzigingen in deelzones Z3b (site Jet Cars) en Z3g (MB_Hedin) uit het voorontwerp. Laatstgenoemde deelzone verdient volgens de gecoro nog bijkomend onderzoek, gezien de geïsoleerde ligging en de aanwezige geluidshinder. Het ontwerp RUP houdt evenwel vast aan de geplande bestemmingswijziging in de twee betrokken deelzones. Het ontwerp RUP steunt in eerste instantie op de resultaten van het ruimtelijk veiligheidsrapport - opgemaakt door erkende veiligheidsdeskundigen - en het positieve advies van het Team Veiligheidsrapportage van het Departement Omgeving. Het RVR vertrekt van een uitgebreide analyse van de plaatgebonden risico’s en groepsrisico’s van de huidige Seveso-inrichting, zoals opgenomen in het meest recente omgevingsveiligheidsrapport (2021). Daarnaast houdt het RVR ook rekening met de verdere exploitatiemogelijkheden van het bedrijf én de in het ontwerp RUP opgenomen perimeters met een verbod op wonen binnen 50 m en kwetsbare locaties binnen 100 m van de inrichting. Het RVR besluit derhalve dat er géén belangrijke invloed bestaat op het groepsrisico en dat er voldoende marge zit tussen de risicocontour voor woongebieden (10-6) en kwetsbare locaties (10-7) – zoals wettelijk voorgeschreven – en de uiterste grenzen voor beide functiecategorieën in de betrokken deelzones. Het ontwerp RUP bouwt ook verder op de overeenkomst die Stad Gent in 2022 met de betrokken Seveso-inrichting afsloot en waarin het bedrijf expliciet zijn akkoord geeft aan de geplande woonontwikkelingen – mits een aantal specifieke randvoorwaarden die nu verwerkt zitten in het ontwerp RUP – en waarin het bedrijf er zich toe verbindt om de externe risico’s van haar Seveso-exploitatie te beperken op een gelijkaardig niveau van 2022 zoals opgenomen in het OVR van 2021. Als onderdeel van het flankerend beleid voor dit RUP, zal Stad Gent een begeleidende rol opnemen, niet enkel voor de opmaak en uitvoering van de masterplannen maar ook ter ondersteuning van het toekomstig veiligheidsrisicobeheer.
Het Agentschap Ondernemen wijst op het verlies aan ruimte voor bedrijven , onder meer door de geplande bestemmingswijziging op de terreinen van MB_Hedin (deelzone z3g uit het voorontwerp = deelzone z3f uit het ontwerp). Een belangrijk deel van het plangebied blijft nochtans unisono toegewezen aan bedrijvigheid. Ook in de gemengde zones blijft méér dan 1/3 bestemd voor (maak)bedrijven en kantoren. Het RUP biedt bovendien ruimte voor diverse types van bedrijven, gaande van moeilijk te verweven, industriële bedrijven en logistiek over klassieke maakbedrijven tot meer ‘hybride’ vormen van bedrijven en kantoren. Het plangebied behoudt dus m.a.w. een duidelijke, economische ondertoon.
Het Agentschap Wegen en Verkeer vraagt in zijn advies voldoende ruimte voor een kwalitatieve heraanleg van de Afrikalaan. Het RUP voorziet hiertoe voldoende brede, bouwvrije stroken. Om interferentie met het toekomstig in te richten kruispunt aan de Weba te vermijden, stapt het ontwerp RUP af van de aanleg van de nieuwe ontsluitingsweg tussen de sites Lesco en Vande Calsyde / Wyckaert. We stellen aan het Agentschap voor om bij de heraanleg van de Afrikalaan minstens op deze plek een lichtengeregeld kruispunt te voorzien. Het ontwerp RUP geeft daarnaast ook gevolg aan de vraag van AWV om de kruising voor fietsers en voetgangers ter hoogte van de Scandinaviëstraat niet meer verplicht ongelijkvloers te moeten uitvoeren. De oversteek dient evenwel ten allen tijden veilig én comfortabel te gebeuren, maar kan dus bvb. ook door middel van een lichtengeregelde, gelijkvloerse kruising. Het gewijzigd ontsluitingsconcept en de hieronder beschreven programmawijzigingen werken ook door in het aangepaste MER.
De voorschriften van de 10 m strook langs de sporen zijn aangepast om tegemoet te komen aan het advies van Infrabel. De spoorwegbeheerder krijgt – als enige instantie - de mogelijkheid om werken uit te voeren in deze strook. In afwachting van dergelijke werken behoudt de strook zijn ecologisch verbindende waarde. Het ontwerp RUP voorziet evenwel de nodige overgangsbepalingen voor die plaatsen waar er op vandaag nog verharding en bebouwing voorkomt op minder dan 10 m van het spoor.
Parallel aan de hierboven beschreven adviesronde, is een tweede raadplegingsronde gehouden. Op 7 november 2023 vond een infomoment voor de ruime buurt plaats. Daarnaast is het voorontwerp RUP uitgebreid besproken met de eigenaars / lasthebbenden van de drie projectgebieden (deelzones Z3a tem Z3f) en van de Seveso-inrichting (Z1), en dit in functie van de doorvertaling van de masterplanprocessen in het RUP. De inspraakreacties uit deze raadplegingsronde hebben geleid tot wijzigingen aan het voorontwerp RUP, weliswaar met behoud van de krachtlijnen uit het oorspronkelijk planvoornemen en zonder afbreuk te doen aan de uitgebrachte adviezen en de conclusies uit de milieueffecten- en ruimtelijke veiligheidsbeoordeling.
We geven een – niet-limitatief – overzicht van de wijzigingen en aanvullingen die zijn doorgevoerd om te anticiperen op de inspraakreacties.
Delegatiebevoegdheid
Op verzoek van Stad Gent heeft de Vlaamse overheid bij Ministerieel Besluit van 21 april 2023 de planningsbevoegdheid voor de opmaak van het RUP aangaande de stedelijke ontwikkelingen gerelateerd aan het grootstedelijk gebied Gent en het deel van de Afrikalaan dat geselecteerd is als primaire weg gedelegeerd aan Stad Gent. De deputatie van de provincie Oost-Vlaanderen heeft in zitting van 30 maart 2023 delegatie verleend aan de Stad om in het RUP Afrikalaan een deel van de secundaire weg Afrikalaan op te nemen.
Plan MER
Omdat dit RUP een stadsontwikkelingsproject initieert, dient het plan op zijn milieueffecten te worden beoordeeld. Het planmilieueffectenrapport maakt geïntegreerd deel uit van het RUP. Het team Omgevingseffecten van het Departement Omgeving is toegevoegd aan het planteam. Het rapport zelf is als aparte bijlage opgenomen in de toelichtingsnota. Hoofdstuk 6 uit de toelichtingsnota vat de resultaten van het onderzoek samen en toont aan hoe ermee is omgegaan bij de opmaak van het RUP.
Ruimtelijk veiligheidsrapport
Om de risico’s van de aanwezigheid van Seveso-inrichtingen in te schatten, is een ruimtelijk veiligheidsrapport opgemaakt. Dit rapport maakt geïntegreerd deel uit van het RUP. Het team Veiligheidsrapportage van het Departement Omgeving is toegevoegd aan het planteam. Het rapport zelf is als aparte bijlage opgenomen in de toelichtingsnota. Hoofdstuk 7 uit de toelichtingsnota vat de resultaten van het onderzoek samen en toont aan hoe ermee is omgegaan bij de opmaak van het RUP.
Op te heffen voorschriften
Hoofdstuk 10 uit de toelichtingsnota lijst op welke voorschriften met dit plan worden opgeheven.
In uitvoering van artikel 2.2.18 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening is het college van burgemeester en schepenen belast met de opmaak van gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen en neemt het college daartoe de nodige maatregelen. In deze fase van de opmaakprocedure van het RUP wordt er aan de gemeenteraad gevraagd om het ontwerp (en de procesnota) van het gemeentelijk RUP (nr. 175) ‘Afrikalaan’ voorlopig vast te stellen.
Dit gemeentelijk RUP bevat volgende – overeenkomstig artikel 2.2.5 §1 van de Vlaamse codex ruimtelijke ordening voorgeschreven – stukken :
Vervolgstappen
Nadat de gemeenteraad het ontwerp RUP voorlopig heeft vastgesteld, wordt het plan opnieuw voorgelegd aan de ruime bevolking, ditmaal onder de vorm van een openbaar onderzoek dat 60 dagen duurt. Het plan-MER en RVR maken integraal deel uit van het ontwerp RUP en gaan dus mee in openbaar onderzoek.
De Gecoro onderzoekt alle opmerkingen en bezwaren en brengt hierover advies uit bij de gemeenteraad. De dienst Mer respectievelijk dienst VR beoordelen voorafgaand aan de definitieve vaststelling van het RUP de kwaliteit van het plan-MER respectievelijk RVR . Ze toetsen aan de scopingnota en aan de vereiste gegevens die een plan-MER respectievelijk RVR moet omvatten en ze houden rekening met de tijdens het openbaar onderzoek geformuleerde adviezen, opmerkingen en bezwaren.
Na verwerking van de resultaten van het openbaar onderzoek, passen we het ontwerp van ruimtelijk uitvoeringsplan aan tot een definitief RUP dat we dan voor definitieve vaststelling voorleggen aan de gemeenteraad.
Na publicatie in het Belgisch Staatsblad en de schorsingstermijn van de hogere overheden, is het RUP dan van kracht.
In toepassing van artikel 2.6.10 §2 van de VCRO, bezorgen we uiterlijk 30 dagen na de definitieve vaststelling van het RUP de nodige gegevens aan de landcommissie om een ontwerp van meerwaarderamingsrapport op te stellen.
Stelt het ontwerp van het gemeentelijk RUP nr. 175 ‘Afrikalaan’ en de bij dit RUP horende procesnota voorlopig vast.